[新西兰一地南北岛10日]米佛峡湾–提卡波湖–优美基

Ti?ng Vi?t
Ti?ng Vi?t t?i Hoa K?
S? d?ng t?i	Hoa K?
T?ng s? ng??i nói	1.559.855
Phan lo?i	Ng? h? Nam á Vietic Ti?ng Vi?t
Ph??ng ng?	Ti?ng Vi?t Hoa K?
H? ch? vi?t	Latinh (Qu?c ng?)
M? ng?n ng?
ISO 639-1	vi
ISO 639-2	vie
IETF	vi-US
Glottolog	Kh?ng có
Phan b? ti?ng Vi?t t?i Hoa K? theo Th?ng kê dan s? n?m 2000.

Th??ng xá Ph??c L?c Th?

Bia chào m?ng ??n Little Saigon ? Garden Grove, California b?ng ti?ng Anh và ti?ng Vi?t

百度 宪法是国家的根本法，是治国安邦的总章程，是中国共产党和全国人民意志的集中体现。

Ti?ng Vi?t có h?n 1,5 tri?u ng??i s? d?ng t?i Hoa K? và là ng?n ng? ph? bi?n th? sáu t?i qu?c gia này. Hoa K? c?ng là l?nh th? có s? l??ng ng??i nói ti?ng Vi?t ??ng th? hai th? gi?i, ch? sau Vi?t Nam. Ti?ng Vi?t b?t ??u tr? nên ph? bi?n sau n?m 1975 khi có nhi?u ng??i t? n?n t? Vi?t Nam nh?p c? sang M?. Ti?ng Vi?t ???c s? d?ng trong nhi?u khía c?nh cu?c s?ng, k? c? truy?n th?ng, th??ng m?i, và hành chính. T?i m?t s? ti?u bang, ?ay là ng?n ng? ph? bi?n th? ba sau ti?ng Anh và ti?ng Tay Ban Nha. ?? duy trì ti?ng Vi?t trong các th? h? sau, c?ng ??ng ng??i s? d?ng ti?ng Vi?t ?? thành l?p nhi?u trung tam Vi?t ng? c?ng nh? ph?i h?p v?i các tr??ng h?c c?ng c?ng ?? d?y ti?ng Vi?t cho h?c sinh, sinh viên thu?c th? h? sinh ra và l?n lên t?i Hoa K?.

Qua nhi?u th?p niên phát tri?n ??c l?p trong m?i tr??ng ?a ng?n ng?, ti?ng Vi?t t?i Hoa K? có m?t s? ?i?m khác so v?i ti?ng Vi?t ph? bi?n t?i Vi?t Nam, và c?ng ??ng ng??i dùng ti?ng Vi?t c? g?ng duy trì s? khác bi?t ?ó m?t cách có ch? ?ích.

L?ch s?

S? ng??i 5 tu?i tr? lên s? d?ng ti?ng Vi?t t?i nhà

N?m	S? dan
1970	3.000
1980	197.588
1990	507.069
2000	1.009.627
2010	1.427.194
2019	1.570.526
Ngu?n:

Ti?ng Vi?t t?i Hoa K? có l?ch s? khá ng?n và g?n li?n v?i s? hi?n di?n c?a ng??i Vi?t t?i ??t n??c này. Tr??c Th? chi?n th? hai, các ng?n ng? ??ng Nam á d??ng nh? ch?a ???c bi?t ??n t?i Hoa K?. Lúc ?ó ??ng D??ng còn là thu?c ??a c?a Pháp, nên ch? có các h?c gi? Pháp m?i nghiên c?u ti?ng Vi?t. ??n th?p niên 1950, các tr??ng ??i h?c nh? Cornell, Columbia, Yale, và Georgetown, c?ng nh? Vi?n D?ch v? ??i ngo?i c?a B? Ngo?i giao, b?t ??u ??a ti?ng Vi?t vào ch??ng trình gi?ng d?y. N?m 1954, Tr??ng Ng?n ng? L?c quan (sau này ??i tên thành H?c vi?n Ng?n ng? Qu?c phòng) b?t ??u d?y ti?ng Vi?t trong quan ??i.

N?m 1969, toàn b? Hoa K? ch? có kho?ng 3.000 ng??i Vi?t, trong ?ó có v? c?a các quan nhan t?ng ph?c v? t?i Vi?t Nam. Khi tình hình chi?n tranh t?i Vi?t Nam càng x?u ?i, con s? ng??i Vi?t t?ng d?n. ??u th?p niên 1970, s? ng??i Vi?t là 15.000; ??n ??u n?m 1975, con s? này t?ng lên thành 30.000. Sau Chi?n d?ch Cu?c s?ng m?i, s? ng??i Vi?t t?i Hoa K? t?ng v?t.

N?m 1978, nh?t báo Vi?t ng? ??u tiên t?i Hoa K?, t? Ng??i Vi?t, b?t ??u xu?t b?n t?i Qu?n Cam, California. T? báo góp ph?n ??a tin t?c v? quê nhà cho c?ng ??ng ng??i t? n?n, c?ng nh? chu?n b? h? cho cu?c s?ng m?i t?i Hoa K?.

T? n?m 1980, ti?ng Vi?t có kho?ng 200.000 ng??i s? d?ng và là ng?n ng? ph? bi?n th? 14 t?i M?. T? 1980 ??n 2010, ?ay là ng?n ng? phát tri?n nhanh nh?t t?i Hoa K?, t?ng g?p 7 l?n. ??n n?m 2010, ti?ng Vi?t ?? v??t qua nhi?u ng?n ng? khác ?? ??ng v? trí th? 6 (sau ti?ng Anh, ti?ng Tay Ban Nha, ti?ng Trung, ti?ng Pháp, và ti?ng Tagalog).

??u th? k? 21, ti?ng Vi?t b?t ??u có d?u hi?u mai m?t trong các th? h? sinh ra và l?n lên t?i Hoa K?, ít có m?i liên h? v?i Vi?t Nam. Trong khi nh?ng ng??i m?i nh?p c? v?n dùng ti?ng Vi?t, h?n 90% ng??i Vi?t th? h? ba ? M? ch? nói m?i ti?ng Anh. N?u nh? s? ng??i M? g?c Vi?t ch? s? d?ng m?i ti?ng Anh ? th? h? th? nh?t là 46,8%, con s? này gi?m xu?ng còn 20% ? th? h? th? hai. ?i?u này có ngh?a là c?ng ??ng ?? b? ra c?ng s?c ?? c? g?ng duy trì ti?ng Vi?t. Ngoài ra, ng??i Vi?t t?i Hoa K? c?ng c? g?ng ??a ti?ng Vi?t vào ch??ng trình gi?ng d?y t?i tr??ng c?ng ?? con cháu kh?ng quên ng?n ng? c?a t? tiên.

Nhan kh?u

Xem thêm: Ng??i M? g?c Vi?t

N?i sinh và phan b?

B?ng h??ng d?n t?i tr?m xe ?i?n ?? th? ? Qu?n Santa Clara, California b?ng ti?ng Anh, Tay Ban Nha, và Vi?t

T? l? n?i sinh
c?a ng??i s? d?ng ti?ng Vi?t

N?i sinh	1980	1990	2000	2010	2019
Vi?t Nam	87,4	82,0	79,7	74,3	71,4
Hoa K?	7,0	13,3	17,1	22,7	23,5
Khác	5,5	4,7	3,2	2,9	5,0

Ng??i dùng ti?ng Vi?t ch? y?u là ng??i g?c Vi?t, do ?ó ti?ng Vi?t phát tri?n m?nh nh?t t?i nh?ng n?i ??ng ng??i M? g?c Vi?t nh?t. Theo ??c tính n?m 2019, kho?ng 71,4% ng??i s? d?ng ti?ng Vi?t sinh ra t?i Vi?t Nam, 23,5% sinh ra t?i Hoa K? ho?c l?nh th? Hoa K?, còn l?i 5% sinh ra t?i các qu?c gia khác.

T?i b?n ti?u bang (Nebraska, Oklahoma, Texas, Washington), ti?ng Vi?t là ng?n ng? ph? bi?n th? ba, sau ti?ng Anh và Tay Ban Nha. Ti?ng Vi?t hi?n di?n m?nh ? B? Tay, v?i kho?ng 40% ng??i s? d?ng t?i California, còn Washington có s? ng??i nói ti?ng Vi?t ??ng th? ba. T?i các thành ph? l?n, t? l? ng??i Vi?t khá khiêm t?n; h? hi?n di?n ??ng h?n trong các vùng ?? th? ngo?i ? thay vì trong n?i thành.

Trình ?? ng?n ng?

Thanh thi?u niên g?c Vi?t v?i các bi?u ng? ?? cao ti?ng Vi?t và v?n hóa Vi?t Nam ("Em thích h?c Ti?ng Vi?t" và "Em t? hào là Ng??i Vi?t") t?i m?t cu?c di?n hành.

T? l? ng??i M? g?c Vi?t theo th? h?

Th? h?	??nh ngh?a	% 1980	% 2006	% 2019
1	Sinh ra ? n??c ngoài	95	77	60
2	Sinh ra ? M?	3	19	40
3	Sinh ra ? M? và có cha ho?c m? sinh ra t?i M?	2	4

Trình ?? ti?ng Vi?t c?a ng??i Vi?t t?i M? c?ng ???c phan chia theo th? h?. Th? h? th? nh?t ???c ??nh ngh?a là ng??i sinh ra ? n??c ngoài (ch? y?u là Vi?t Nam), th? h? th? hai là ng??i sinh ra ? M?, còn th? h? th? ba là nh?ng ng??i sinh ra và ??ng th?i có cha ho?c m? sinh ra ? M?. N?m 1980, 95% ng??i Vi?t ? ?ay là ng??i thu?c th? h? th? nh?t, 3% thu?c th? h? th? hai, và 2% thu?c th? h? th? ba. ??n n?m 2006, th? h? th? nh?t ch? còn 77% trong khi th? h? th? hai t?ng lên 19%, và th? h? th? ba v?n còn là con s? nh? ? 4%. Theo ??c tính c?a C?c Th?ng kê Dan s? Hoa K?, ??n n?m 2019 t? l? ng??i g?c Vi?t sinh ra ? n??c ngoài gi?m xu?ng còn 60,3% và t? l? ng??i sinh ra ? M? ?? t?ng lên ??n 39,7%. Trong s? ng??i M? g?c Vi?t 5 tu?i tr? lên, 22,3% ch? s? d?ng ti?ng Anh t?i nhà, còn l?i 77,7% s? d?ng ng?n ng? khác (ch? y?u là ti?ng Vi?t) — trong s? ?ó 44,0% kh?ng có trình ?? ti?ng Anh t?t.

Kh? n?ng nói ti?ng Anh và ti?ng Vi?t c?a ng??i M? g?c Vi?t, theo th? h?, 2006

Kh? n?ng ng?n ng?	Th? h? 1		Th? h? 2		Th? h? 3		T?ng
	V? thành niên	T?ng th?	V? thành niên	T?ng th?	V? thành niên	T?ng th?	V? thành niên	T?ng th?
Ch? ti?ng Vi?t	1,1	7,1	0,3	0,2	0	0	0,5	5,5
Ti?ng Anh kh?ng t?t (not well)	6,5	28,7	6,0	5,9	0,2	0,2	5,5	23,3
Ti?ng Anh t?t (well)	18,7	32,2	15,5	14,9	2,4	2,4	15,0	27,7
Ti?ng Anh r?t t?t (very well)	26,9	25,7	58,3	60,8	6,0	7,1	41,5	31,6
Ch? ti?ng Anh	46,8	6,4	19,9	18,1	91,3	90,2	37,5	11,8

Nghiên c?u n?m 1998 c?a Min Zhou và Carl Bankston cho th?y ti?ng Vi?t ???c duy trì khi ???c s? d?ng t?i nhà và c?ng ??ng. T? n?m 1980 ??n 2006, t? l? ng??i g?c Vi?t kh?ng s? d?ng ti?ng Vi?t t?i nhà (ch? ti?ng Anh) ch? t?ng kh?ng ?áng k? (t? 9,4% ??n 11,8%), trong khi t? l? ng??i có trình ?? ti?ng Anh r?t t?t và c?ng có th? nói ti?ng Vi?t l?i t?ng ?áng k? (t? 20,6% ??n 31,6%). Ng??i M? g?c Vi?t có d?u hi?u ti?n tri?n theo nh? các nghiên c?u v? ng?n ng? c?a ng??i nh?p c? — duy trì ng?n ng? m? ?? ??ng th?i phát tri?n các k? n?ng song ng?.

Tuy nhiên, có nhi?u d?u hi?u ti?ng Vi?t ?? nh??ng ch? cho ti?ng Anh trong gi?i tr? v? thành niên (d??i 21 tu?i). Trong th? h? th? nh?t và th? hai, kho?ng 46,8% và 19,9% kh?ng còn s? d?ng ti?ng Vi?t, còn th? h? th? ba, tuy ch? chi?m m?t thành ph?n r?t nh?, h?n 90% ?? s? d?ng ti?ng Anh hoàn toàn.

S? d?ng

Trong truy?n th?ng và ngh? thu?t sáng t?o, ti?ng Vi?t ???c s? d?ng ch? y?u trong c?ng ??ng ng??i Vi?t. Ng?n ng? này c?ng hi?n di?n trong l?nh v?c th??ng m?i và hành chính nh?ng khiêm t?n h?n. H?u h?t các nha l? v?n ??u có c?m nang h??ng d?n lái xe b?ng ti?ng Vi?t, và m?t s? ti?u bang cho phép thi m?t ph?n b?ng ti?ng Vi?t. M?n ti?ng Vi?t là h?c ph?n t? ch?n ? nhi?u tr??ng ??i h?c, còn ? c?p trung h?c, m?n này ít ph? bi?n h?n.

Truy?n th?ng

Tr? s? Ng??i Vi?t, t? báo Vi?t ng? l?n nh?t ngoài Vi?t Nam

H?u h?t các báo chí Vi?t ng? hi?n di?n trong nh?ng khu v?c ?? th? ??ng ng??i Vi?t nh?t. Dù còn nh? so v?i ti?ng Anh và ti?ng Tay Ban Nha, các t? báo, ?ài truy?n thanh, truy?n hình ti?ng Vi?t ?? phát tri?n m?nh t?i Hoa K?.

???c xu?t b?n t? cu?i th?p niên 1970, t? báo Ng??i Vi?t ? mi?n Nam California là t? báo Vi?t ng? lau ??i nh?t t?i M?. T? n?m 1999 ??n 2005, t? San Jose Mercury News xu?t b?n m?t ?n b?n ti?ng Vi?t v?i tên g?i Vi?t Mercury. Sau khi t? Vi?t Mercury ?ình b?n, có hai t? báo khác thay th? ? mi?n B?c California là Vi?t Tribune và VTimes. Ban ??u, các báo chú tr?ng vào vi?c cung c?p tin t?c ??a ph??ng cho ng??i g?c Vi?t, sau phát hành thêm nhi?u ?n ph?m cho các ??i t??ng ??c gi? khác. T? Ng??i Vi?t có h?n m?t b?n ti?ng Anh dành cho các th? h? ng??i Vi?t sinh ra t?i Hoa K?. Ngoài các xu?t b?n ph?m này, nay nhi?u ?n ph?m trong c?ng ??ng ng??i Vi?t c?ng ???c phát hành b?ng nhi?u ng?n ng? khác bên c?nh ti?ng Vi?t.

Tan Dan th?i-báo, m?t t? báo cho ng??i Vi?t t? n?n di t?n ??n Tr?i Chaffee sau s? ki?n 30 tháng 4 n?m 1975.

Trên radio, có hai ?ài truy?n thanh phát sóng ti?ng Vi?t t?i Vùng ??i Los Angeles (KALI-FM và KVNR). ?ài Little Saigon Radio ???c thành l?p t? n?m 1993, có h? th?ng phát thanh t?i ba n?i có ??ng ng??i Vi?t sinh s?ng là mi?n Nam California, San Jose, và Houston. Ngoài các ch??ng trình s?n xu?t t?i ??a ph??ng, ?ài còn ti?p v?n các ch??ng trình th?i s? VI?t ng? c?a các ?ài phát thanh qu?c t? nh? BBC và RFI. Ch??ng trình c?a ?ài Radio Saigon Houston ???c cho là ?? góp ph?n thu hút nhi?u ng??i Vi?t t? California qua Houston ??nh c? sau khi h? nghe ???c v? cu?c s?ng ? Houston qua các ch??ng trình c?a ?ài ???c ti?p v?n t?i California.

Các ?ài truy?n hình ti?ng Vi?t g?m có ?ài Saigon Broadcasting Television Network (SBTN) có tr? s? t?i Garden Grove, là ?ài truy?n hình ??u tiên phát sóng 24/24 trên các h? th?ng truy?n hình cáp và v? tinh kh?p n??c M? k? t? n?m 2002. SBTN thu hút khán gi? t? m?i t?ng l?p, v?i nhi?u ch??ng trình nh? th?i s?, phim ?i?n ?nh, k?ch, phim tài li?u, ca múa nh?c, trò chuy?n, và thi?u nhi. Ngoài SBTN, còn có VietFace TV c?a Trung tam Thúy Nga, c?ng phát sóng mi?n phí 24 ti?ng m?i ngày t?i Qu?n Cam và toàn qu?c qua h? th?ng v? tinh DirecTV; và Vietnam America Television (VNA/TV) ph?c v? các khu v?c mi?n Nam Calfornia, San Jose, và Houston v?i l?p tr??ng ch?ng C?ng và kh?ng s? d?ng các ch??ng trình xu?t x? t? Vi?t Nam. Ngoài California, ?ài Viet-Nam Public Television (VPTV) có tr? s? t?i Falls Church, Virginia ph?c v? vùng Washington, DC. M?t s? ??a ph??ng c?ng có ch??ng trình ti?ng Vi?t trong h? th?ng truy?n hình c?ng ??ng. VTV4, kênh truy?n hình ??i ngo?i c?a chính quy?n Vi?t Nam, t?ng có th? b?t sóng ???c qua v? tinh t?i Hoa K?, nh?ng b? ?ánh giá là "nhàm chán"; ??i t??ng ng??i xem ch? y?u là du h?c sinh ho?c ng??i m?i nh?p c?. VTV4 ?? ng?ng phát sóng qua v? tinh t? n?m 2018.

Trong ??i d?ch COVID-19 và cu?c b?u c? t?ng th?ng n?m 2020, tin gi? tr? thành m?t v?n n?n trong c?ng ??ng ng??i nói ti?ng Vi?t, ??c bi?t là v?i nh?ng ng??i l?n tu?i kh?ng th?ng th?o ti?ng Anh và kh?ng ti?p c?n v?i truy?n th?ng dòng chính. ?? ??i phó v?i tin gi?, nhi?u ng??i Vi?t tr? tu?i th?ng th?o song ng? ?? thành l?p các t? ch?c nh?m ph?n bác tin gi? và truy?n ??t th?ng tin trung th?c b?ng ti?ng Vi?t cho c?ng ??ng, trong ?ó có Viet Fact Check (Vi?t Ki?m Tin), VietCOVID.org, và The Intepreter (Ng??i Th?ng D?ch).

V?n h?c, ngh? thu?t

Xem thêm: Nh?c h?i ngo?i

Ca s? Ng?c H? bi?u di?n t?i m?t h?i ch? T?t do T?ng h?i Sinh viên Vi?t Nam Mi?n Nam California t? ch?c.

Sau 1975, nhi?u trí th?c, ngh? s?, nhà v?n t? mi?n Nam Vi?t Nam r?i Vi?t Nam qua M? và cho ra ??i các tác ph?m v?n h?c hoài ni?m quá kh?, b?c b?ch c?m giác t?i l?i v?i than nhan còn m?c k?t ? Vi?t Nam và c?m t??ng tha h??ng n?i x? ng??i. Các nhà v?n c?ng ch? trích các giá tr? trong v?n hóa M? nh? l?i s?ng bon chen v?t ch?t và các giá tr? ??o ??c x? h?i. N?m 1977 ?ánh d?u s? xu?t hi?n c?a thuy?n nhan qua M? t? n?n. C?ng k? t? ?ay, v?n h?c Vi?t ng? b??c sang trang m?i: nói lên s? cu?ng n? và th?ng kh? c?a ng??i t? n?n. Nh?ng nhà v?n c?a giai ?o?n này có m?c ?ích t? t??ng r? r?t: ?i tìm t? do và k? cho th? gi?i bi?t v? m?t "Vi?t Nam ??y máu và n??c m?t". Bên l?nh v?c am nh?c và ngh? thu?t c?ng ??y ti?ng nói ?au th??ng và gi?n d? c?a các thuy?n nhan. Hàng tr?m t?p chí, sách báo v?i các bài vi?t và bài v?n ???c xu?t b?n b?ng ti?ng Vi?t ?? báo ??ng th? gi?i v? th?m c?nh c?a các thuy?n nhan, kh?c h?a Vi?t Nam là m?t ??t n??c u ám và là m?t ??a ng?c tr?n gian.

Trong l?nh v?c am nh?c, ngh? thu?t, ng??i Vi?t ?? b?t ??u xay d?ng h? th?ng truy?n th?ng, gi?i trí ngay t? nh?ng ngày ??u ??nh c? trên ??t M?. Ban ??u các ngh? s? t? n?n phan ph?i các b?ng ??a ca nh?c v?i n?i dung k? v? cu?c s?ng t? n?n, c?t l?c ch? trích chính quy?n C?ng s?n Vi?t Nam, còn giai ?i?u có tác d?ng ??a thính gi? v? th?i bình. Kh?ng gi?ng v?i các dan t?c nh?p c? tkhác, ng??i Vi?t tha h??ng kiên quy?t c? tuy?t các v?n hóa ph?m xu?t x? t? quê h??ng Vi?t Nam c?ng s?n. Ban ??u, ng??i Vi?t t?i M? xem phim b? H?ng K?ng và ?ài Loan l?ng ti?ng ?? ph?c v? nhu c?u gi?i trí. B?t ??u t? th?p niên 1980 và 1990, ch??ng trình ca v? nh?c Paris by Night c?a Trung tam Thúy Nga ?? tr? thành m?t c?u n?i gi?a các c?ng ??ng ng??i Vi?t trên th? gi?i. Nh?ng t?p ??u nói v? tr?i nghi?m c?a ng??i tha h??ng, nh? Gi? Bi?t Sài Gòn, Gi?t N??c M?t Cho Vi?t Nam, N??c Non Ngàn D?m Ra ?i, l?y n?i dung ch?ng c?ng ?? thu hút khán gi?. Sau này, khán gi? có nhu c?u hòa nh?p vào x? h?i Hoa K?, th? hi?u c?ng thay ??i nên ch??ng trình ti?t ch? l?i n?i dung chính tr? và chuy?n sang ph?n ánh các trào l?u v?n hóa M?. Sau s? thành c?ng c?a Paris by Night, nhi?u ch??ng trình t??ng t? nhanh chóng xu?t hi?n trên th? tr??ng, nh? các video c?a Trung tam Asia, Van S?n, và Hollywood Night. ??n n?m 2008, Little Saigon ? Qu?n Cam, California ?? tr? thành trung tam s?n xu?t am nh?c Vi?t l?n nh?t th? gi?i, v?i th? tr??ng l?n h?n c? Vi?t Nam g?p 10 l?n.

Các th? lo?i am nh?c Vi?t Nam bi?u di?n t?i M? g?m có dan ca, c?i l??ng, ??n ca tài t?, tan nh?c,... t?u trung là nh?c mi?n Nam vì h?u h?t ng??i Vi?t t?i Hoa K? ??u ??n t? mi?n Nam. Các so?n gi? c?ng sáng tác nhi?u v? c?i l??ng m?i, và nhi?u gánh hát c?i l??ng l?u di?n kh?p n??c M?. T?i các c?ng ??ng g?c Vi?t l?n m?nh, tan nh?c chi?m l?nh th? tr??ng s?n xu?t và tiêu th?.

T? n?m 1991, H?i V?n H?c Ngh? Thu?t Vi?t M? (VAALA, Vietnamese American Arts & Letters Association) ho?t ??ng v?i m?c ?ích h? tr? các ngh? s? g?c ??ng Nam á, ??c bi?t chú tr?ng t?i v?n h?c và ngh? thu?t Vi?t Nam. T? n?m 2003, h?ng n?m VAALA ??u t? ch?c ??i h?i ?i?n ?nh Vi?t Nam qu?c t? nh?m c?ng chi?u các tác ph?m ?i?n ?nh c?a các ngh? s? g?c Vi?t hay v? ?? tài Vi?t Nam.

Ngoài ra, m?t s? nhà v?n ng??i M? g?c Vi?t ?? g?t hái thành c?ng nh?t ??nh trong v?n ?àn M?, ch? y?u v?i các tác ph?m ti?ng Anh miêu t? tr?i nghi?m c?a ng??i Vi?t trên ??t M?, trong ?ó có Nguy?n Thanh Vi?t ?o?t gi?i Pulitzer cho tác ph?m h? c?u, nhà th? Ocean V??ng t?ng nh?n "Gi?i thiên tài" MacArthur Fellowship, ky gi? Andrew Lam, nhà v?n Phùng Th? L? Ly, và nhà v?n kiêm h?a s? Trung Le Nguyen. Dù sáng tác b?ng ti?ng Anh, các tác gi? này ??i khi s? d?ng nguyên v?n t? v?ng ti?ng Vi?t, ??ng th?i nh?n m?nh r?ng ng?n ng? m? ?? ?? ?nh h??ng ??n l?i hành v?n và di?n ??t trong các tác ph?m c?a mình.

Th??ng m?i

L?i chào ti?ng Vi?t trên m?t ti?n m?t chi nhánh ngan hàng Bank of America

Menu song ng? trong m?t c?a hàng ng??i Vi?t

Ti?ng Vi?t hi?n di?n m?i n?i t?i Little Saigon thu?c Qu?n Cam, California: trên các b?ng hi?u tr??c các v?n phòng, c?a hàng, ngh?a trang và ngay c? trên các b?ng qu?ng cáo cho các c?ng ty l?n nh? Toyota và McDonald's, hay trên các qu?ng cáo trên xe buyt. Nhi?u c? s? th??ng m?i do ng??i Vi?t làm ch? ph?c v? khách hàng là ng??i Vi?t nên s? d?ng ti?ng Vi?t. Trong m?t cu?c kh?o sát trong c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t t?i Vùng ??i Los Angeles, h?n 50% ng??i thu?c th? h? th? nh?t cho bi?t h? s? d?ng ti?ng Vi?t t?i n?i làm vi?c, còn t? l? cho th? h? 1,5 là 25–30% và th? h? th? hai là 50%.

Ng??i Vi?t có nhi?u ?nh h??ng trong ngh? làm móng t?i Hoa K?. N?m 1987, Hoa K? có 3.900 th? ng??i Vi?t. Con s? này t?ng lên thành 39.600 th? vào n?m 2002, t??ng ?ng v?i kho?ng 40% s? th? c? n??c. California có kho?ng 59–80% th? ng??i Vi?t, và h?c viên có th? thi l?y ch?ng ch? hành ngh? b?ng ti?ng Vi?t. T?i các thành ph? ??ng ng??i Vi?t, th?m chí còn có các l?p d?y ngh? b?ng ti?ng Vi?t cho ng??i m?i nh?p c?. Trong m?t cu?c kh?o sát n?m 2007 t?i các ti?m ng??i Vi?t, 70% th? ng??i Vi?t trình bày mong mu?n ??c các ?n ph?m b?ng ti?ng Vi?t. H? th?ng h? tr? b?ng ti?ng Vi?t càng thúc ??y thêm nhi?u ng??i Vi?t vào ngh? này.

T?i nhi?u ??a ph??ng t?i Hoa K?, các ti?u th??ng ng??i M? g?c Vi?t ?? l?p nên Phòng Th??ng m?i Vi?t M? (Vietnamese American Chamber of Commerce) nh?m t??ng tr? l?n nhau và h??ng d?n cách làm ?n t?i Vi?t Nam c?ng nh? ??a ngu?n ??u t? t? Vi?t Nam vào cách doanh nghi?p c?a ng??i M? g?c Vi?t. T?i San Jose, Trung tam Phát tri?n Doanh nghi?p Nh? Thung l?ng Silicon (Silicon Valley Small Business Development Center) c?ng m? m?t v?n phòng nh?m ph?c v? các ti?u th??ng trong khu v?c b?ng ti?ng Vi?t ?? h??ng d?n h? các th? t?c thành l?p doanh nghi?p.

Hành chính

B?ng h??ng d?n ??a ?i?m b?u c? b?ng ti?ng Anh, Vi?t, và m?t s? ng?n ng? khác

Nh?n dính "T?i ?? b? phi?u" cho c? tri ? Qu?n San Diego, California

B?ng ???ng ? Westminster, California vi?t b?ng ti?ng Vi?t

Là m?t trong s? nh?ng ng?n ng? chính c?a ng??i nh?p c?, ti?ng Vi?t ???c s? d?ng trong h? th?ng hành chính Hoa K?, ??c bi?t là trong các l?nh v?c liên quan ??n v?n ?? nh?p c?. Trong h? th?ng chính quy?n liên bang, sau cu?c Th?ng kê dan s? n?m 2000, ti?ng Vi?t tr? thành m?t trong 6 ng?n ng? cho các m?u ??n hành chính. Sau ??o lu?t V? Quy?n B? phi?u n?m 1965 b? sung n?m 2006, các chính quy?n ti?u bang và ??n v? b?u c? ph?i phát hành tài li?u b?ng ng?n ng? thi?u s? n?u s?c t?c ?ó chi?m h?n 5% t?ng s? c?ng dan ?? tu?i c?a ??n v?, ho?c có h?n 10.000 c?ng dan ?? tu?i, và h? "kh?ng ?? trình ?? ti?ng Anh ?? tham gia quá trình b?u c?". Theo lu?t này, ??n n?m 2021 ?? có 12 ??n v? b?u c? toàn qu?c ph?i phát tài li?u b?u c? b?ng ti?ng Vi?t (6 qu?n ? California, m?t thành ph? ? Massachusetts, 3 qu?n ? Texas, m?t qu?n ? Virginia và m?t qu?n ? Washington). Ngoài ra, nhi?u c? quan liên bang còn in ?n nhi?u tài li?u ti?ng Vi?t ?? ph?c v? các c?ng dan kh?ng th?o ti?ng Anh, nh? S? Thu? V?.

Các ??n v? hành chính c?n h? tr? c? tri s? d?ng ti?ng Vi?t b? phi?u (2021)

Ti?u bang	??n v? hành chính
California	Qu?n: Alameda, Los Angeles, Orange, Sacramento, San Diego, Santa Clara
Massachusetts	Thành ph?: Randolph
Texas	Qu?n: Dallas, Harris, Tarrant
Virginia	Qu?n: Fairfax
Washington	Qu?n: King

T?i c?p ti?u bang, h?u h?t các nha l? v?n ??u có tài li?u tham kh?o b?ng ti?ng Vi?t và m?t vài còn cho phép thí sinh thi m?t ph?n b?ng ti?ng Vi?t. ? California, theo ??o lu?t D?ch v? Song ng? Dymally–Alatorre (Dymally–Alatorre Bilingual Services Act), n?u có ít nh?t 5% c?ng dan s? d?ng ng?n ng? nào thì các c? quan chính ph? có tài li?u b?ng ng?n ng? ?ó, trong ?ó lu?n có ti?ng Vi?t.

? c?p ??a ph??ng, nhi?u khu v?c có ??ng ng??i Vi?t s? có các ch??ng trình h? tr? ng??i dan b?ng ti?ng Vi?t. ? San Jose, Trung Tam Ph?c V? Vi?t M? (VASC, Vietnamese American Service Center) ???c khánh thành n?m 2022 v?i m?c ?ích ph?c v? c?ng ??ng ng??i Vi?t trong vi?c t??ng tác v?i chính quy?n. M?t s? c? quan ??a ph??ng có th? kh?ng có s?n tài li?u ti?ng Vi?t, nh?ng nhan viên s? d?ch khi có khách yêu c?u, ch?ng h?n nh? qua ?i?n tho?i.

Y t?

B?ng ch? d?n t?i n?i chích ng?a COVID-19

H? th?ng y t? ph?c v? các b?nh nhan ch? giao ti?p ???c b?ng ti?ng Vi?t th?ng qua th?ng d?ch viên. Tuy nhiên, khi ??o lu?t B?o v? B?nh nhan và Ch?m sóc S?c kh?e H?p túi ti?n (Obamacare) b?t ??u có hi?u l?c t?i California, c? ti?u bang này ch? có 9 th?ng d?ch viên y t? có ch?ng ch? hành ngh? ph?c v? 282.000 ng??i g?c Vi?t kh?ng gi?i ti?ng Anh. Do v?y, ??i khi b?nh vi?n ph?i thuê c? th?ng d?ch viên kh?ng chính th?c ?? ph? bi?n các th?ng tin quan tr?ng.

T?n giáo

T?i m?t s? khu ??ng ng??i M? g?c Vi?t, các giáo x? C?ng giáo có thánh l? b?ng ti?ng Vi?t. Tính ??n 2008, Giáo ph?n Orange t?i mi?n Nam California dang l? b?ng ti?ng Vi?t m?i tu?n 53 l?n t?i 14 giáo x?. Các bu?i l? này có lúc pha l?n ti?ng Anh ?? thu hút gi?i tr?. ?? b?o t?n ng?n ng?, nhi?u giáo x? m? l?p d?y ng?n ng? và giáo ly b?ng ti?ng Vi?t, và các t? ch?c C?ng giáo t?i Hoa K? c?ng xu?t b?n nhi?u t? báo và t?p chí.

Giáo d?c

Các nhà nghiên c?u tìm th?y m?t m?i liên h? gi?a kh? n?ng s? d?ng ti?ng Vi?t và h?c l?c ? các h?c sinh g?c Vi?t. M?t cu?c kh?o sát n?m 1995 v?i h?c sinh trung h?c ng??i Vi?t ? New Orleans cho th?y h?c sinh trình ?? ti?ng Vi?t cao h?n s? có thành tích h?c t?p t?t h?n dù trên tr??ng ch? dùng ti?ng Anh. Theo các nhà nghiên c?u Bankston và Zhou, h?c sinh có n?ng l?c ti?ng Vi?t t?t s? c?m giác mình là ng??i Vi?t m?t cách sau s?c h?n và g?n k?t h?n v?i ng??i l?n ng??i Vi?t. M?i liên k?t này t?o ra m?t h? th?ng t??ng tr?, giúp ?? l?n nhau gi?a các th? h? sinh viên, góp ph?n nang cao thành tích h?c t?p. Các nghiên c?u này cho th?y n?u ph? huynh cho con ?i h?c ti?ng Vi?t thì ch?ng nh?ng s? giúp c?i thi?n k? n?ng ti?ng Vi?t mà còn s? t?ng thành tích h?c t?p.

Tr??ng Vi?t ng? c?ng ??ng

Các tr??ng Vi?t ng? c?ng ??ng b?t ??u xu?t hi?n t? cu?i th?p niên 1970. Các l?p h?c th??ng ???c t? ch?c t?i các nhà th?, chùa chi?n và các ??a ?i?m khác vào nh?ng ngày cu?i tu?n. Giáo viên ??ng l?p th??ng là tình nguy?n viên, và tr??ng th??ng mi?n h?c phí ho?c thu m?t m?c h?c phí r?t th?p.

Trong n?m 1998, t?i mi?n Nam California ?? có 8.000 h?c sinh ghi danh h?c t?i 55 tr??ng Vi?t ng? c?ng ??ng. Theo m?t cu?c kh?o sát c?a chính ph? Vi?t Nam, vào n?m 2009 thì t?i n??c M? ?? có h?n 200 c? s?, trung tam d?y ti?ng Vi?t, m?i trung tam có t? 100–1.000 h?c sinh. Riêng California có 16.000 h?c sinh h?c t?i 86–90 trung tam, v?i kho?ng 1.600 giáo viên tham gia gi?ng d?y. Ban ??i Di?n Các Trung Tam Vi?t Ng? Nam California, nay là Liên Hi?p Các Tr??ng Vi?t Ng? H?i Ngo?i (TAVIET) ??i di?n cho h?n 100 tr??ng Vi?t ng? ? mi?n Nam California. Các tr??ng ph?i h?p ?? th?ng nh?t ph??ng pháp gi?ng d?y, in sách v? thay vì s? d?ng sách giáo khoa t? Vi?t Nam. Các b? sách do TAVIET biên so?n g?m có cu?n "S? Tay Chính T?", tám cu?n "Giáo Khoa Vi?t Ng?" cho l?p m?u giáo ??n l?p 7 và b? "S? Vi?t B?ng Tranh" g?m n?m t?p. B? sách giáo khoa c?a TAVIET ?? ???c m?t s? h?c khu t?i California s? d?ng ?? gi?ng d?y trong ch??ng trình song ng? Anh-Vi?t. Ngoài ra, Trung Tam Tài Li?u Qu?c Gia v? Ng?n Ng? Chau á (NRCAL) t?i ??i h?c Ti?u bang California t?i Fullerton c?ng so?n tài li?u d?a theo tr?i nghi?m c?a ng??i M? g?c Vi?t, t? nh? h?n và ?áp ?ng nhu c?u c?a c?ng ??ng.

Trong m?t cu?c kh?o sát trong c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t ? mi?n Nam California, tuy ch? có 25% ng??i Vi?t th? h? th? nh?t g?i con em vào các tr??ng Vi?t ng? nh?ng con s? này ?? lên ??n 50% ? th? h? 1.5 và th? h? th? hai.

Tr??ng chính quy

H?c sinh và giáo viên ch??ng trình song ng? Vi?t-Anh thu?c H?c khu Westminster di?n hành nhan d?p T?t n?m 2023.

H?c sinh và giáo viên ch??ng trình Vi?t ng? thu?c Tr??ng Trung h?c Garden Grove di?n hành nhan d?p T?t n?m 2015.

T? n?m 1988, c? tri th?ng qua m?t ??o lu?t b?t các tr??ng ch? ???c d?y b?ng ti?ng Anh khi?n vi?c d?y h? song ng? t?i California tr? nên nan gi?i. M?i ??n n?m 2016, ??o lu?t này ???c b?i b? thì các ch??ng trình song ng? m?i ???c phát tri?n m?nh. Nhi?u l?p song ng? ? c?p ti?u h?c m?c lên ? m?t s? h?c khu ? nh?ng n?i có nhi?u ng??i Vi?t sinh s?ng. ??n n?m h?c 2016–2017, có b?n h?c khu toàn qu?c d?y song ng?: h?c khu Westminster ? California, h?c khu Austin ? Texas, h?c khu Portland ? Oregon, và h?c khu Highline ? Qu?n King, Washington. T?i Austin, n?m 2015, gi?i ch?c c?ng can nh?c m? thêm l?p cho h?c sinh trung h?c c? s? và trung h?c ph? th?ng. H?c sinh các ch??ng trình này ch? y?u là ng??i Vi?t, nh?ng c?ng có h?c sinh t? các s?c t?c khác ghi danh. H?c khu ? Westminster ph?i h?p v?i ??i h?c Ti?u bang California t?i Fullerton ?? thi?t k? ch??ng trình gi?ng d?y. ??n n?m 2021, các ch??ng trình này lan r?ng sang các khu v?c khác, ??c bi?t là hai khu v?c ??ng ng??i Vi?t nh?t là San Jose (các h?c khu Alum Rock và Franklin–McKinley) và Qu?n Cam thu?c California. T?i Qu?n Cam th?m chí còn có l?p d?y ti?ng Vi?t cho h?c sinh t? b?c m?u giáo ??n h?t ph? th?ng c?ng nh? có l?p song ng? t? b?c ti?u h?c ??n h?t ph? th?ng.

? c?p ??i h?c, m?t s? tr??ng có l?p d?y ti?ng Vi?t và ??i khi c?ng d?y l?ch s?, v?n h?c, và v?n hóa Vi?t Nam. Vi?c ??a ti?ng Vi?t vào ch??ng trình ??i h?c ?? thành c?ng t?i nhi?u n?i nh? ??i h?c Harvard, ??i h?c Ti?u bang Michigan, ??i h?c Cornell, ??i h?c Texas t?i Austin, ??i h?c California t?i Berkeley, ??i h?c California t?i Los Angeles, ??i h?c Ti?u bang Arizona, ??i h?c Colorado. T?i ??i h?c California t?i San Diego t?ng di?n ra tình tr?ng thi?u h?t ngan sách khi?n cho b? m?n ti?ng Vi?t có nguy c? b? xóa s?. Cu?i cùng, b? m?n này v?n ???c gi? nh? ti?n quyên góp và v?n ??ng t? c?ng ??ng. Ngoài ra, hàng n?m ??i h?c Ti?u bang California t?i Long Beach ?ào t?o ra h?n 300 giáo viên d?y m?n ti?ng Vi?t.

Vai trò c?a chính ph? Vi?t Nam

Xem thêm: Ngh? quy?t 36

Trong m?t cu?c ph?ng v?n v?i báo VnExpress n?m 2004, bà T?n N? Th? Ninh, Phó ch? nhi?m ?y ban ??i ngo?i c?a Qu?c h?i Vi?t Nam, bình lu?n v? vi?c "có nh?ng cá nhan, t? ch?c d?y ti?ng Vi?t cho ng??i Vi?t ? n??c ngoài, ch? kh?ng ph?i ch? ?? án c?a nhà n??c":

“ N?u nhà n??c mình kh?ng t?o ?i?u ki?n d?y ti?ng Vi?t cho ng??i Vi?t ? n??c ngoài thì x?y ra hai vi?c. Th? nh?t là nh?ng th? h? sau này s? m?t g?c Vi?t Nam hoàn toàn, kh?ng bi?t gì v? v?n hóa, ng?n ng? n?i h? sinh ra. Th? hai hi?n gi? ? nhi?u n?i, các ph?n t? ph?n ??ng c?ng t? ch?c l?p ti?ng Vi?t. M?t s? cha m? Vi?t ki?u mu?n con mình ??ng quên ti?ng Vi?t ?ành nh?m m?t ?? con ?i h?c nh?ng l?p d?y ti?ng Vi?t và b? l?ng c? chính tr? vào. Nói cách khác, ??t tr?ng nhà n??c mình kh?ng xu?t hi?n, mà b? ng? thì th? h? th? hai và con nu?i ng??i Vi?t s? kh?ng bi?t gì v? Vi?t Nam, ho?c có th? ??n v?i nh?ng t? ch?c ph?n ??ng. ” —?T?n N? Th? Ninh, 2004

Trong nhi?u n?m, chính ph? Vi?t Nam ?? có nhi?u ?? xu?t ??a giáo viên ra h?i ngo?i ?? d?y ti?ng Vi?t; vào n?m 2004 B? Chính tr? ?? có d? án chi ra kho?ng 500.000 USD ?? th?c hi?n ?i?u này. D? án nh?m nghiên c?u tình tr?ng gi?ng d?y ti?ng Vi?t t?i các c?ng ??ng h?i ngo?i và biên so?n giáo trình, in ?n sách v?, và t? ch?c các l?p h?c trong c?ng ??ng. Có báo cáo cho r?ng d? án khó kh? thi, vì các l?p h?c do chính quy?n Vi?t Nam ?ài th? s? l?p t?c b? t?y chay và ph?n ??i ? ph??ng Tay. Chính quy?n liên l?c v?i ng??i Vi?t làm vi?c trong l?nh v?c giáo d?c ? n??c ngoài, ?? ngh? h? tr? tài chính và các l?nh v?c khác ?? biên so?n giáo trình và t? ch?c l?p h?c. M?c ?ích là ?? xu?t b?n các tài li?u d?y h?c "trung l?p" ?? "c?p nh?t" ti?ng Vi?t "l?i th?i" c?a các c?ng ??ng h?i ngo?i, giúp các l?p h?c ???c bài b?n h?n, và t?o ra m?t di?n ?àn phi chính tr?, ?i?u mà các l?p h?c c?ng ??ng ? h?i ngo?i kh?ng làm ???c. Tuy nhiên, kh?ng d? ?? các c?ng ??ng h?i ngo?i ch?p nh?n tài li?u do chính quy?n Vi?t Nam tài tr? nên vi?c này ch? kh? thi qua các ph??ng ti?n ?i?n t? (Internet và truy?n hình v? tinh).

N?m 2010, M? là m?t trong 6 n??c thí ?i?m ?? chính ph? Vi?t Nam th?c hi?n d? án d?y ti?ng Vi?t cho ng??i n??c ngoài. Nhan d?p này, ??i di?n c?a chính ph? cho r?ng m?t thách th?c ??i v?i "nh?ng ng??i ?ang tham gia vào c?ng cu?c gi? gìn ti?ng Vi?t cho các th? h? ng??i Vi?t Nam ? n??c ngoài" là "s? tranh giành ?nh h??ng gi?a các c? s? d?y ti?ng Vi?t ? bên ngoài".

T? n?m 2005, chính ph? Vi?t Nam ?? b?t ??u biên so?n giáo trình ?? d?y ti?ng Vi?t cho ng??i Vi?t ? n??c ngoài. ??n n?m 2016, B? Giáo d?c và ?ào t?o ?? cho tái b?n hai b? sách Ti?ng Vi?t vui và Quê Vi?t cho m?c ?ích này.

C?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t ph?n ??i gay g?t tài li?u t? chính quy?n Vi?t Nam. M?t s? ly do bao g?m: kh?ng phù h?p v?i h?c sinh g?c Vi?t, và kh?ng gi?i thích ???c vì sao ng??i Vi?t ph?i b? n??c ra ?i trong khi nhi?u ph? huynh mu?n con em ph?i hi?u ?i?u này. N?m 2015, th? tr??ng thành ph? Westminster T? ??c Trí lên ti?ng báo ??ng v? m?t quy?n sách giáo khoa ph? bi?n ? các tr??ng c?ng vì ch?a nh?ng c?m t? nh? "??ng ky h? kh?u", "??ng ky k?t h?n", tem in hình c? ?? sao vàng, g?i ?ay là b?ng ch?ng c?a vi?c "dùng tài li?u C?ng s?n ?? d?y ti?ng Vi?t."

H? tr? trên máy tính

Bài chi ti?t: ti?ng Vi?t và máy tính

Xem thêm: VPSKeys

Trong nh?ng n?m ??u, nh?ng ng??i s? d?ng ti?ng Vi?t trên các di?n ?àn Internet dùng quy ??c VIQR ?? ?ánh ti?ng Vi?t dùng b?ng m? ASCII v?i bàn phím tiêu chu?n ti?ng Anh ? M? v?n kh?ng có thanh ?i?u. T? n?m 1989, Nhóm Tiêu chu?n hóa Ti?ng Vi?t (Viet-Std Group) ???c thành l?p ?? ph?i h?p v?i các t? ch?c tiêu chu?n hóa qu?c t? ?? tiêu chu?n hóa các b?ng m? ti?ng Vi?t. T? ch?c ?? xu?t tiêu chu?n VISCII ?? h? tr? x? ly ti?ng Vi?t có d?u thanh. M?t nhóm phi l?i nhu?n khác là TriChlor Software, ?? phát tri?n nhu li?u giúp x? ly và hi?n th? ti?ng Vi?t trên ?i?n toán. ??ng th?i, m?t s? t? ch?c khác nh? VNI và H?i Chuyên gia Vi?t Nam c?ng ??a ra các tiêu chu?n và nhu li?u nh?m h? tr? ti?ng Vi?t. V?i quá nhi?u tiêu chu?n c?nh tranh nhau, vi?c h? tr? ti?ng Vi?t trên máy tính tr? nên ph?c t?p cho ??n khi tiêu chu?n Unicode ???c b?t ??u s? d?ng r?ng r?i. Vì ly do chính tr?, tiêu chu?n TCVN c?a nhà n??c Vi?t Nam kh?ng ???c s? d?ng r?ng r?i bên ngoài l?nh th? này.

N?m 1999, Ng? Thanh Nhàn, ?? Bá Ph??c và John Balaban thành l?p H?i B?o t?n Di s?n ch? N?m nh?m b?o t?n và ph? bi?n ch? N?m. T? ch?c ?? góp ph?n s? hóa và chia s? các tác ph?m b?ng ch? N?m trên m?ng. T? ch?c gi?i th? n?m 2018 sau khi cho r?ng m?c ?ích ban ??u ?? ??t ???c.

??c ?i?m

Th?ng báo ti?ng Vi?t tuy?n d?ng nhan viên siêu th? Lee's Supermarket chêm nhi?u t? ti?ng Anh ("cashiers" thay vì "thu ngan" và "text" thay vì "nh?n tin")

Sau nhi?u n?m kh?ng ti?p xúc v?i ti?ng Vi?t trong n??c, ti?ng Vi?t ? Hoa K? có m?t s? khác bi?t. Sau khi kh?o sát m?t s? trang web ch? y?u ???c xu?t b?n ? Hoa K?, tác gi? ?ào M?c ?ích t?i ??i h?c Qu?c gia Thành ph? H? Chí Minh nh?n th?y ti?ng Vi?t ? h?i ngo?i ch?u nhi?u ?nh h??ng t? ti?ng Anh, và có m?t s? khác bi?t v? chính t?, t? v?ng v?i ti?ng Vi?t phát tri?n t?i Vi?t Nam.

?nh h??ng t? ti?ng Anh

Sinh s?ng trong m?i tr??ng ti?ng Anh và th?ng th?o ti?ng Anh nên trong ??i s?ng hàng ngày, nhi?u ng??i chèn các t? ti?ng Anh vào các cau ti?ng Vi?t. ?ào M?c ?ích cho r?ng ti?ng Vi?t h?i ngo?i ch?u ?nh h??ng khá nhi?u t? ti?ng Anh, có nh?ng t? d??ng nh? d?ch t? ti?ng Anh sang nên xa l? v?i cách di?n ??t trong n??c, hi?n t??ng dùng Anh-Vi?t xen k? trong các ?n ph?m báo chí, ??c bi?t là trong l?nh v?c qu?ng cáo. V? cú pháp, tác gi? c?ng nêu ra m?t s? cách di?n ??t ch?u ?nh h??ng t? ti?ng Anh, nh? c?u trúc "b?/???c b?i/do/nh?" xu?t hi?n v?i t?n su?t cao trong khi ? Vi?t Nam thì h?n ch? h?n ch? h?n vì còn có nhi?u tranh c?i.

??i v?i nh?ng ng??i coi ti?ng Anh là ng?n ng? chính và ch? dùng ti?ng Vi?t ? nhà (ng?n ng? di s?n), ti?ng Vi?t c?a h? có nh?ng ??c ?i?m c?a ti?ng Anh nh?: dùng t? khái quát t??ng ?ng v?i m?t t? ti?ng Anh thay vì dùng t? ??c t? c? th? h?n (carry – mang, vác, khiêng, b?ng b?, xách, b?ng; wear – m?c, mang, ?eo, ??i), s? d?ng các lo?i t? ??n gi?n (cái) hay kh?ng s? d?ng lo?i t?, kh?ng s? d?ng t? láy, ho?c s? d?ng các ??i t? nhan x?ng ??n gi?n (con).

Khác bi?t v?i ti?ng Vi?t t?i Vi?t Nam

Sau 1975, ti?ng Vi?t t?i Vi?t Nam ???c chu?n hóa qua s? giao thoa gi?a các ng?n ng? vùng mi?n; còn ti?ng Vi?t t?i h?i ngo?i v?n s? d?ng ng? am và t? v?ng mi?n Nam tr??c 1975. ? Hoa K?, dù ti?ng Vi?t c?ng có ba ph??ng ng? B?c, Trung, Nam r? ràng nh?ng ph??ng ng? mi?n B?c ch?u nhi?u ?nh h??ng v? ng? am t? các ph??ng ng? mi?n Nam và mi?n Trung do quá trình di c? trong kho?ng th?i gian 1954 ??n 1975. Gi?ng ti?ng Vi?t mi?n B?c t?i Hoa K? kh?ng l?n l?n các ph? am ??u l và n và kh?ng phát am các ph? am r, d, và gi nh? ? Vi?t Nam. Ph??ng ng? mi?n Nam (Sài Gòn) v?n là ph??ng ng? tiêu chu?n và áp ??o trong c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t, trong khi t?i Vi?t Nam thì ph??ng ng? mi?n B?c (Hà N?i) có v? trí áp ??o và ???c xem là ph??ng ng? chu?n. T?i Hoa K?, khi ch?a c?ng khai l?p tr??ng chính tr?, ng??i nói gi?ng B?c ??i khi s? b? coi th??ng, dè b?u và b? nghi là than c?ng.

Khác bi?t chính t?

Ti?ng Vi?t h?i ngo?i	Ti?ng Vi?t t?i Vi?t Nam	Ví d?
-anh	-inh	tài chánh – tài chính, chánh tr? – chính tr?
-inh	-ênh	binh v?c – bênh v?c, b?nh vi?n – b?nh vi?n
-?n	-an	c? nh?n – c? nhan, nh?n d?p – nhan d?p
-?t	-at	nh?t ??nh – nh?t ??nh, ch? nh?t – ch? nh?t
-o	-u	v? l?c – v? l?c, c? v? – c? v?
-au	-u	t?ch thau – t?ch thu, thau video – thu video

Theo ?ào M?c ?ích, ti?ng Vi?t h?i ngo?i s? d?ng nhi?u t? Hán-Vi?t trong các danh t? nói chung và tên ??a danh nói riêng (ví d? á C?n ?ình, A Phú H?n, Phi Lu?t Tan, T? Cách Lan), trong khi ? Vi?t Nam kh?ng còn dùng n?a ho?c ?? chuy?n sang các t? thu?n Vi?t (ví d? ?i?u gi?i – hòa gi?i, ?? nh? th? chi?n – chi?n tranh th? gi?i th? hai, túc c?u – bóng ?á) hay vay tr?c ti?p t? tên n??c ngoài (ví d? sinh t? – vitamin, ph? h? di truy?n th? – DNA, M? kim – ?? la M?). Ti?ng Vi?t h?i ngo?i còn có xu h??ng t?o các t? ghép m?i t? các y?u t? g?c Hán, ?ng cho r?ng xu h??ng này c?ng gi?ng v?i báo chí trong n??c. ?ng c?ng ch? ra m?t s? cách s? d?ng t? mà ?ng cho là thi?u chính xác, kh?ng ?úng ng? c?nh.

Ng??c l?i, nh?ng nhà ho?t ??ng trong c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t nh? nhà báo Tr?n Phong V? cho r?ng ti?ng Vi?t trong n??c có nhi?u t? m?i dùng sai so v?i ngh?a g?c, ch?ng h?n t? "v? t?" v?n kh?ng h? mang ngh?a "nh? m?t thái ?? t? nhiên". ?ng cho r?ng có nhi?u phát tri?n m?i trong ti?ng Vi?t trong n??c có xu h??ng "?i ng??c l?i ??o ly" và "truy?n th?ng khiêm t?n" c?a ng??i Vi?t, nh?ng t? "?ao to búa l?n" v? ngh?a l?i ph? bi?n r?ng r?i, nh?ng ??ng th?i c?ng có m?t s? sáng t?o khéo léo và kh?n ngoan có th? ch?p nh?n ???c. N?m 2018, Vi?n Nghiên c?u L?ch s? và V?n hoá Vi?t Nam t? ch?c H?i ngh? Th?ng nh?t Chính t? ti?ng Vi?t nh?m th?ng nh?t chính t? ti?ng Vi?t t?i Hoa K?, thu hút nhi?u nhà v?n và nhan s? g?c Vi?t. Các tham d? viên bi?u quy?t và ??ng thu?n gi? nguyên b?ng ch? cái ti?ng Vi?t g?m 23 ky t? (kh?ng thêm ch? f hay j), ?ánh d?u trên am chính (theo ng? am h?c), kh?ng h?y b? s? d?ng ch? "i" hay "y", và s? d?ng t? Hán-Vi?t sao cho ?úng y ngh?a và ?úng ch? (h?i ngh? cho r?ng các t? nh? "liên h?", "hoành tráng", "tri?n khai/khai tri?n", "??m b?o/b?o ??m" ?ang b? s? d?ng b?a b?i).

Thách th?c

Vi?c s? d?ng ti?ng Vi?t ? n?i c?ng c?ng c?ng t?o ra m?t s? tranh c?i. N?m 2008, t?i Tr??ng Trung h?c Ellender ? thành ph? Houma, Louisiana, sau khi hai ??ng th? khoa ng??i M? g?c Vi?t nói m?t cau ti?ng Vi?t ?? tri an gia ?ình trong bài di?n v?n t?t nghi?p, khu h?c chánh Qu?n Terrebone ?? ?? xu?t quy ??nh c?m s? d?ng ngo?i ng? trong các bu?i l? này. Sau này, h?i ??ng giáo d?c c?a khu h?c chánh ?? rút l?i vì b? Liên ?oàn T? do Dan s? M?, H?i ??ng Phát tri?n Ti?ng Pháp t?i Louisiana (CODOFIL), và nh?ng ph? huynh M? g?c Vi?t t?i Louisiana và Texas ph?n ??i.

M?t thùng rác sai chính t? ti?ng Vi?t t?i Seattle (ràc thay vì rác)

Có nh?ng t? xu?t hi?n sau n?m 1975 b? nghi ng? là "c?ng s?n" ho?c ??c tr?ng ??n ??i s?ng d??i ch? ?? này. Khi d?ch tài li?u sang ti?ng Vi?t, v? tình s? d?ng các t? ?ó có th? g?i l?i quá kh? ?au th??ng cho ng??i ??c, gay ph?n c?m. Ví d?, ng??i M? g?c Vi?t dùng t? "ghi danh" thay vì "??ng ky" và "th?ng kê dan s?" thay vì "?i?u tra dan s?". ?? có tr??ng h?p b?n d?ch ti?ng Vi?t c?a các c? quan chính ph? M? khi?n nhi?u ng??i s? tham gia các ch??ng trình c?a chính ph?, ch?ng h?n ?i b?u c? ho?c tr? l?i Th?ng kê Dan s? Hoa K?. N?m 2010, sau v? tràn d?u Deepwater Horizon, nhi?u ng??i dan ?ánh cá t?i Louisiana kh?ng dám ?òi b?i th??ng thi?t h?i vì các th?ng d?ch viên c?a BP ??u ??n t? Vi?t Nam và dùng "thu?t ng? c?ng s?n". N?m 2018, m?t b?ng qu?ng cáo chuy?n bay v? Vi?t Nam c?a h?ng hàng kh?ng ANA gay ph?n n? ? San Jose vì g?i thành ph? l?n nh?t Vi?t Nam là Thành ph? H? Chí Minh trong b?n ti?ng Anh thay vì tên c? là Sài Gòn nh? trong phiên b?n ti?ng Vi?t; qu?ng cáo này sau ?ó nhanh chóng ???c g? b?. Ngoài ra, nhi?u b?n d?ch c?a c? quan chính ph? khi?n ng??i ??c hi?u nh?m vì d?ch sát ngh?a, ch?ng h?n, trong tài li?u ti?ng Vi?t h??ng d?n v? ??o lu?t B?o v? B?nh nhan và Ch?m sóc S?c kh?e H?p túi ti?n (Obamacare), "insurance marketplace" b? d?ch thành "sàn giao d?ch b?o hi?m".

T?i nhi?u l?p ti?ng Vi?t ? b?c ??i h?c, các gi?ng viên ???c ?ào t?o t?i Vi?t Nam sau 1975 th??ng s? d?ng ph??ng ng? mi?n B?c ?? gi?ng d?y, v?i ly do r?ng ?ay là ph??ng ng? ???c chính ph? Vi?t Nam ?n ??nh là chu?n, và ch? trích v?n li?ng ti?ng Vi?t mà các h?c viên h?p th? t? gia ?ình (quê ? mi?n Nam ho?c mi?n Trung) là "kh?ng chu?n", "l?i th?i", hay "l?c h?u". Nhi?u ph? huynh nghe con mình nói gi?ng B?c, dùng t? B?c thì ác c?m và b?t bình nên ?? khi?u n?i v?i Vi?n ??i h?c California nh?ng ??n n?m 2006, v? vi?c v?n ch?a ???c gi?i quy?t.

Tham kh?o

Th? m?c

Ngu?n s? c?p

• Ruggles, Steven; Flood, Sarah; Foster, Sophia; Goeken, Ronald; Pacas, Jose; Schouweiler, Megan; Sobek, Matthew (2021). IPUMS USA: Version 11.0 [dataset]. Minneapolis, MN: IPUMS. doi:10.18128/D010.V11.0.
• C?c Th?ng kê Dan s? Hoa K? (2019). Selected Population Profile in the United States: Vietnamese alone or in any combination. Truy c?p ngày 1 tháng 1 n?m 2022.

Sách

• Caruthers, Ashley (2007). "Vietnamese Language and Media Policy in the Service of Deterritorialized Nation-Building" [Ti?ng Vi?t và chính sách báo chí cho m?c ?ích xay d?ng ??t n??c phi l?nh th?] (PDF). Trong Lee, Hock Guan; Suryadinata, Leo (biên t?p). Language, Nation and Development in Southeast Asia [Ng?n ng?, qu?c gia, và phát tri?n t?i ??ng Nam á]. Institute of Southeast Asian Studies. tr. 195–211.
• Dao, Vy Thuc; Bankston, Carl L. III (2010). "Vietnamese in the USA" [Ti?ng Vi?t t?i Hoa K?]. Trong Potowski, Kim (biên t?p). Language Diversity in the USA [?a d?ng ng?n ng? t?i Hoa K?]. Cambridge University Press. tr. 128–145.
• Eckstein, Susan; Nguyen, Thanh-Nghi (2016). "The Making and Transnationalization of an Ethnic Niche: Vietnamese Manicurists". Trong Zhou, Min; Ocampo, Anthony Christian (biên t?p). Contemporary Asian America (third edition): A Multidisciplinary Reader. NYU Press. tr. 257–286.
• Le, Mai-Dung; Nguyen, Tu-Uyen (2012). "Social and Cultural Influences on the Health of the Vietnamese American Population" [Nh?ng tác ??ng x? h?i và v?n hóa ??n s?c kh?e dan ng??i M? g?c Vi?t]. Trong Yoo, Grace G.; Le, Mai-Dung; Oda, Alan Y. (biên t?p). Handbook of Asian American Health [S? tay s?c kh?e ng??i M? g?c á]. Springer. tr. 87–101.
• Lieberman, Kim-An (2003). "Virtually Vietnamese: Nationalism on the Internet" [Ng??i Vi?t trên m?ng: Ch? ngh?a dan t?c trên Internet]. Trong Lee, Rachel C.; Wong, Sau-ling Cynthia (biên t?p). Asian America.Net: Ethnicity, Nationalism, and Cyberspace [M?ng n??c M? ki?u c?a ng??i g?c á: Ch?ng t?c, ch? ngh?a dan t?c và m?ng]. Psychology Press. tr. 82–84.
• Lieu, Nhi T. (2011). The American Dream in Vietnamese [Gi?c m? M? b?ng ti?ng Vi?t]. University of Minnesota Press.
• McDaniel, Drew O. (2009). "Asian American News Media". Trong Sterling, Christopher H. (biên t?p). Encyclopedia of Journalism. Quy?n 1: A-C. Sage Publications, Inc. tr. 195–211.
• Reyes, Adelaida (1999). Songs of the Caged, Songs of the Free: Music and the Vietnamese Refugee Experience [Bài hát c?a nh?ng ng??i b? nh?t, bài hát c?a nh?ng ng??i t? do: am nh?c và tr?i nghi?m ng??i Vi?t t? n?n]. Temple University Press.
• Small, Ivan V. (2019). Currencies of Imagination: Channeling Money and Chasing Mobility in Vietnam. Cornell University Press.
• Thompson, Laurence C. (1988). A Vietnamese Reference Grammar [Ng? pháp ti?ng Vi?t tham kh?o]. University of Hawaii Press. tr. xv–xix.
• T?n, Kim Thu; O'Harrow, Stephen (1996). Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers [??c và vi?t c? b?n cho ng??i nói ti?ng Vi?t]. University of Hawai?i Press.
• Tran, Natalie A.; Do, Bang Lang; Chik, Claire Hitchins (2022). "Vietnamese: Language Use in Little Saigon and Other Greater Los Angeles Neighborhoods" [Ti?ng Vi?t: S? d?ng ng?n ng? t?i Little Saigon và các khu ph? khác trong vùng ??i ?? th? Los Angeles]. Trong Chik, Claire Hitchins (biên t?p). Multilingual La La Land: Language Use in Sixteen Greater Los Angeles Communities [La La Land ?a ng?n ng?: S? d?ng ng?n ng? trong 16 c?ng ??ng ??i ?? th? Los Angeles]. Routledge. doi:10.4324/9780429507298-17. ISBN 9780429507298.
• Truitt, Allison (ngày 1 tháng 8 n?m 2019). "Vietnamese in Louisiana" [Ti?ng Vi?t t?i Louisiana]. Trong Dajko, Nathalie; Walton, Shana (biên t?p). Language in Louisiana: Community and Culture [Ng?n ng? t?i Louisiana: C?ng ??ng và V?n hóa] (b?ng ti?ng Anh). Jackson, Mississippi: Nhà xu?t b?n ??i h?c Mississippi. tr. 246–257. ISBN 9781496823908 – qua Google Sách.
• Zhao, Xiaojian; Park, Edward J.W., biên t?p (2013). "Little Saigon and Vietnamese American Communities" [Little Saigon và các c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t]. Asian Americans: An Encyclopedia of Social, Cultural, Economic, and Political History. Quy?n 1: A-F. ABC-CLIO. tr. 799–802.

Nghiên c?u

• ?ào M?c ?ích (2003). "M?y nh?n xét v? ti?ng Vi?t trên m?t s? t? báo c?a ng??i Vi?t ? h?i ngo?i" (PDF). Ti?ng Vi?t và Vi?t Nam h?c cho ng??i n??c ngoài. Nhà xu?t b?n ??i h?c Qu?c gia Hà N?i. tr. 62–67. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 5 tháng 11 n?m 2022. Truy c?p ngày 11 tháng 7 n?m 2022.
• Dam, Quynh; Pham, Giang; Potapova, Irina; Pruitt-Lord, Sonja (ngày 4 tháng 8 n?m 2020). "Grammatical Characteristics of Vietnamese and English in Developing Bilingual Children". American Journal of Speech-Language Pathology (b?ng ti?ng Anh). Quy?n 29 s? 3. Rockville, Maryland: Hi?p h?i L?i nói–Ng?n ng?–Thính giác Hoa K?. tr. 1212–1225. doi:10.1044/2019_AJSLP-19-00146. ISSN 1558-9110. PMC 7893523. PMID 32750283.
• ?àm Trung Pháp (tháng 7 n?m 2020). "Ti?ng Vi?t c?a ng??i Vi?t ? M?". T?p-San Vi?t-H?c. Vi?n Vi?t-H?c. B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 12 n?m 2021. Truy c?p ngày 30 tháng 12 n?m 2021.
• Dietrich, Sandy; Hernandez, Erik (tháng 8 n?m 2022). "Language Use in the United States: 2019" [S? d?ng ng?n ng? t?i Hoa K?] (PDF) (b?ng ti?ng Anh). C?c Th?ng kê Dan s? Hoa K?. Truy c?p ngày 11 tháng 11 n?m 2022.
• Lam, Mariam Beevi (mùa thu 2006). "The Cultural Politics of Vietnamese Language Pedagogy" [Chính tr? V?n hóa trong Giáo d?c Vi?t ng?] (PDF). Journal of Southeast Asian Language Teaching. Quy?n 12 s? 2. H?i ??ng Giáo viên các Ng?n ng? ??ng Nam á. ISSN 1932-3611. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 5 tháng 11 n?m 2022. Truy c?p ngày 21 tháng 7 n?m 2022.
• Ng? H?u Hoàng (2013). "Ti?ng Vi?t trong c?ng ??ng ng??i M? g?c Vi?t t?i Hoa K?". Vi?t Nam h?c - K? y?u h?i th?o qu?c t? l?n th? t?. ??i h?c Qu?c gia Hà N?i. tr. 731–744.
• Nguyen, Phong (ngày 30 tháng 3 n?m 2001). "Vietnamese Music in America". Senri Ethnological Reports. Quy?n 22. National Museum of Ethnology. tr. 113–122. doi:10.15021/00002101.{{Chú thích t?p chí}}: Qu?n ly CS1: ngày tháng và n?m (liên k?t)
• Pham, Andrea Hoa (2008). "The Non-Issue of Dialect in Teaching Vietnamese" [Phi v?n ?? v? ph??ng ng? trong vi?c d?y ti?ng Vi?t] (PDF). Journal of Southeast Asian Language Teaching. Quy?n 14. tr. 22–39. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 7 tháng 6 n?m 2011. Truy c?p ngày 24 tháng 12 n?m 2022.
• Shin, Hyon B.; Ortman, Jennifer M. (ngày 21 tháng 4 n?m 2011). "Language Projections: 2010 to 2020" (PDF). C?c Th?ng kê Dan s? Hoa K?. Truy c?p ngày 30 tháng 12 n?m 2021.
• Tran, Anh (2008). "Vietnamese Language Education in the United States" [Giáo d?c Vi?t ng? t?i Hoa K?]. Language, Culture and Curriculum. Quy?n 21 s? 3. tr. 256–268. doi:10.1080/07908310802385923.
• Tran, Qui-Phiet (1989). "Exiles in the Land of the Free: Vietnamese Artists and Writers in America, 1975 to the Present" [Nh?ng k? tha h??ng trong ??t ng??i t? do: ngh? s? và v?n s? Vi?t Nam t?i M?, 1975 ??n hi?n t?i]. Journal of the American Studies Association of Texas. Quy?n 20 s? tháng 10. tr. 101–110.
• Tang, Giang M. (2007). "Cross-Linguistic Analysis of Vietnamese and English with Implications for Vietnamese Language Acquisition and Maintenance in the United States" [Phan tích xuyên ng?n ng? gi?a ti?ng Vi?t và ti?ng Anh v?i các h? qu? cho vi?c h?c và duy trì ti?ng Vi?t t?i Hoa K?]. Journal of Southeast Asian American Education & Advancement. Quy?n 2 s? 1. tr. 1–33. doi:10.7771/2153-8999.1085.

Báo chí

• Brazil, Ben (ngày 9 tháng 11 n?m 2018). "First and largest Vietnamese-language daily newspaper in U.S. to celebrate 40 years" [Nh?t báo ti?ng Vi?t ??u tiên và l?n nh?t t?i Hoa K? s?p tròn 40 n?m]. Los Angeles Times (b?ng ti?ng Anh). B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 5 n?m 2021. Truy c?p ngày 1 tháng 1 n?m 2022.
• Chan, Alex (ngày 28 tháng 8 n?m 2015). "Little Saigon school to provide instruction in English and Vietnamese" [Tr??ng t?i Little Saigon s? gi?ng d?y b?ng ti?ng Anh và ti?ng Vi?t]. Los Angeles Times (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 13 tháng 6 n?m 2022.
• Culpepper, Quita (ngày 26 tháng 8 n?m 2015). "AISD Vietnamese dual-language program in high demand" [L?p song ng? ti?ng Vi?t ???c nhi?u ng??i yêu c?u]. KVUE. B?n g?c l?u tr? ngày 26 tháng 5 n?m 2016.
• Do, Anh (ngày 21 tháng 3 n?m 2019). "In Little Saigon, this newspaper has been giving a community a voice for 40 years" [T?i Little Saigon, t? báo này ?? mang l?i ti?ng nói cho c?ng ??ng su?t 40 n?m qua]. Los Angeles Times (b?ng ti?ng Anh). B?n g?c l?u tr? ngày 10 tháng 10 n?m 2021. Truy c?p ngày 31 tháng 12 n?m 2021.
• Mitchell, Corey (ngày 31 tháng 8 n?m 2015). "Vietnamese Dual-Language-Immersion School Opens in California" [L?p h?c song ng? ti?ng Vi?t b?t ??u ? California]. Education Week.
• Nh? Trang (ngày 5 tháng 6 n?m 2004). "Nhu c?u h?c ti?ng Vi?t c?a ng??i Vi?t ? n??c ngoài r?t l?n". VnExpress. Truy c?p ngày 7 tháng 1 n?m 2022.
• Roosevelt, Margot (ngày 2 tháng 8 n?m 2015). "MEDIA: Vietnamese juggernaut 'Paris by Night' struggles to survive". Orange County Register (b?ng ti?ng Anh). Press Enterprise. B?n g?c l?u tr? ngày 26 tháng 10 n?m 2020. Truy c?p ngày 2 tháng 1 n?m 2022.

??c thêm

• Tr?n Lê Hoa Tranh (2019) V?n h?c di dan – Phác th?o di?n m?o n? nhà v?n Vi?t Nam t?i Hoa K?. NXB Ph? n?

Liên k?t ngoài

• NRCAL – Trung Tam Tài Li?u Qu?c Gia v? Ng?n Ng? Chau á, thu?c ??i h?c Ti?u bang California t?i Fullerton
• TAVIET L?u tr? ngày 31 tháng 12 n?m 2021 t?i Wayback Machine – Ban ??i Di?n Các Trung Tam Vi?t Ng? Nam California
• Ti?ng Vi?t c?a Vi?t c?ng? Ti?ng Vi?t c?a C?ng hòa? (?ài á Chau T? do)
• Ti?ng Vi?t và v?n hóa Vi?t ? h?i ngo?i trên YouTube – RFA ti?ng Vi?t
• 5 ?? ngh? th?ng nh?t chính t? – Vi?n Nghiên C?u L?ch S? và V?n Hoá Vi?t Nam
• Các m?c t? ti?ng Vi?t t?i Hoa K? – Wiktionary ti?ng Anh